Aby doszło do zapłodnienia, narząd rodny powinien być prawidłowo zbudowany i wykazywać prawidłową czynność oraz produkować wartościowe jaja, zdolne do zapłodnienia. Plemnik musi mieć możność poprzez szyjkę macicy,
jamę macicy i jajowód dostać się do okolicy jajnika, aby spotkać się z komórką jajową. Przeszkodami mogą być nieprawidłowe środowiska lub zrosty — w szyjce, jamie macicy, jajowodzie. Zapłodnione jajo powinno bez przeszkód przedostać się przez jajowód do jamy macicy i tu znaleźć odpowiednie warunki do zagnieżdżenia.
Przed zajściem w ciążę stan zdrowia kobiety nie powinien budzić zastrzeżeń, podobnie jak jej tryb życia, odżywianie, warunki od wygaśnięcia ostatniego zakażenia muszą minąć 3 miesiące Negatywnie może wpływać zmęczenie,
depresja, choroby (choroby zakaźne, kiła, ogniska zakażenia, choroby tarczyca i cukrzyca, choroby serca, nadnerczy i przysadki oraz zatrucia środkami chemicznymi)
Niepłodność czynnościowa (50%) związana jest z nieprawidłową funkcją jajników, a występować może na tle:
- pierwotnej wrodzonej niewydolności jajników; w przypadku uszkodzenia w życiu płodowym występują również zmiany w całym ustroju, z brakiem miesiączki i znacznym niewykształceniem narządu rodnego,
- Wtórnej, czyli nabytej niewydolności jajników; występuje wówczas brak jajeczkowania, rzadkie jajeczkowanie lub niedomoga ciałka żółtego.
Przyczyny czynnościowych zaburzeń jajnika:
- Zaburzenia ze strony przysadki albo podwzgórza
- Niedomoga jajników (pierwotna hipoplazja).
- Torbielowate zmiany w jajniku zmiany w jajniku.
- Guzy jajnika, a zwłaszcza endometriosis jajnika, a zwłaszcza endometriosis.
Przebyte w dzieciństwie gruźlica i nagminne zapalenie przyusznic-(świnka) najczęściej niszczą jajniki, co może w konsekwencji może prowadzić do cyklu bezowulacyjnego i wcześniejszego przekwitania
Najczęściej jednak stany zapalne przydatków rozwijają się na tle rzeżączki lub po poronieniu. Wówczas rozprzestrzenia się na tkankę gruczołową, co prowadzi do zaburzeń czynności jajnika.
Niepłodność pochodzenia jajowodowego, najczęstsza i najpoważniejsza, może być spowodowana:
- Uszkodzeniem nabłonka jajowodowego na tle zapalnym.
- Niedrożnością jajowodu lub zrostami okołojajowodowymi w następstwie stanów zapalnych po poronieniu, rzeżączce i gruźlicy.
- Zapaleniem guzowatym cieśni lub odcinka brzusznego.
- Zaburzeniem motorycznym jajowodu na tle wtórnego zapalenia,
- Czynników endokrynologicznych lub hipoplazji.
Niepłodność pochodzenia macicznego występuje rzadko, najczęściej jako zaburzenie w zagnieżdżeniu i może mieć tło hormonalne.
Przyczyny organiczne:
- Stany zapalne lub uszkodzenie błony śluzowej macicy.
- Wrodzone anomalie macicy.
- Mięśniaki podśluzówkowe, których częstość wzrasta z wiekiem kobiety.
Niepłodność pochodzenia szyjkowego jest o wiele częstsza, niż dawniej przypuszczano. Na jej powstanie składają się:
- Nieprawidłowa wydzielina szyjki lub kompozycja płynu szyjkowego, jako raz zaburzeń hormonalnych.
- Anatomiczna deformacja szyjki na skutek urazu przy łyżeczkowaniu , poronieniu, porodzie.
- Dużego stopnia stany zapalne szyjki.
- Immunologiczna niezgodność między wydzieliną szyjki a nasieniem.
Prawdopodobnie w szyjce plemniki nabierają zdolności do zapłodnienia, co zależy od stanu hormonalnego wydzieliny szyjki, Patogenne bakterie mogą wpływać bezpośrednio lub pośrednio na nasienie i wówczas plemniki ulegają fogocytozie albo osłabieniu.
Niepłodność spowodowana czynnikiem pochwowym:
- Wrodzona anomalia pochwy — aplazja, atrezja.
- Zwężenie pochwy — urazowe, pozapalne.
- Stany zapalne — bakteryjne, chemiczne; paciorkowce, gronkowce, drożdże mogą uszkadzać plemniki.
- Pochwica — skurcz pochwy.
Niepłodność spowodowana czynnikami psychogennymi: negatywne wpływy rodzinne, zawodowe, niedostatek, złe współżycia mogą powodować hipersekrecję śluzu szyjkowego, skurcze jajowodu i pochwy i brak jajeczkowania.
Przyczyny niepłodności poza narządem rodnym:
- Guzy mózgu i przysadki.
- Choroby nadnercza — przerost kory nadnercza, guzy nadnercza, choroba Addisona i choroba Cushinga.
- Cukrzyca.
- Choroby tarczycy.
- Nadużycie leków, zatrucie chemikaliami.
- Nadużywanie alkoholu i nikotyny.
- Niepłodność spowodowana czynnikami immunologicznymi.
U kobiet mogą wytwarzać się przeciwciała przeciwko plemnikom. Przeciwciała można wykryć w surowicy krwi i w wydzielinie szyjki macicy.
Zasady postępowania profilaktycznego w niepłodności:
- Obserwacja prawidłowego rozwoju chłopca i dziewczynki. Wczesne rozpoznanie i wczesne leczenie chorób.
- Ochrona narządu płciowego przed zakażeniem. Niepodejmowanie zbyt wcześnie życia płodowego
- U kobiety wczesne małżeństwo. Urodzenie dziecka zabezpiecza przed powikłaniami. Najbardziej niebezpieczne jest przerwanie pierwszej ciąży. Wraz z wiekiem kobiety obniża się jej płodność na skutek powstawania mięśniaków, gruczolistości, guzów jajnika, chorób ogólnych i zaburzeń w czynności narządu rodnego, a zwłaszcza w jajeczkowaniu.
Rozpoznanie i leczenie niepłodności
Najlepsze wyniki uzyskać można wtedy, kiedy się pozna przyczynę niepłodności. W tym celu należy przeprowadzić badania obojga małżonków. Lekarz zakłada odpowiednią kartę, notuje wiek małżonków, zbiera wywiad dotyczący ogólnego stanu zdrowia, przebytych chorób, przyczyn zgonów w rodzinie, warunków pracy, odżywiania, trybu życia.
U mężczyzny bada się nasienie i stan ogólny. Nawet wobec braku zmian należy usunąć czynniki, które obniżają płodność, jak picie alkoholu, palenie papierosów, zatrucia chemiczne, ogniska
zakażenia, przemęczenie i nastrój depresyjny.
Trzeba zapewnić dostateczną ilość snu i odpowiednie odżywianie. Przy niewielkich lianach w nasieniu, należy powtórzyć badanie. Jeżeli zmiany się utrzymują, mimo usunięcia czynników obniżających płodność, należy leczyć mężczyznę u specjalisty androloga. Jeżeli leczenie nie daje efektu w ciągu 2 lat, należy zastanowić się nad sztucznym unasienieniem
Badanie kobiety rozpoczynamy od oceny ogólnej budowy, a zwłaszcza od od nieprawidłowości w rozłożeniu tkanki tłuszczowej i owłosienia. Następnie lekarz wykonuje badanie ginekologiczne zestalone i zleca badanie laboratoryjne, jak:
- badanie cytologiczne,
- hormonalne,
- mierzenie podstawowej temperatury ciała rano i po przebudzeniu, bez wstawania i rozmów,
- badanie wydzieliny z cewki i szyjki macicy oraz badanie ogólne moczu i krwi, a w razie potrzeby specjalne badanie biochemiczne.
Drożność jajowodów określa się przez przedmuchiwanie lub przez wykonanie histerosalpingografii. Przed tymi zabiegami należy wykluczyć zakażenia miejscowe i ogólne, zbadać opadanie krwinek i stopień czystości pochwy. Niedrożność jajowodów leczymy antybiotykami, kąpielami, diatermiami, przedmuchiwaniami, a w razie braku efektu stosuje się leczenie operacyjne. Trzeba podkreślić, że w niektórych przypadkach bardzo trudno uzyskać drożność jajowodów, mimo starannego leczenia. Dlatego też należy unikać tych momentów, w których ” może dojść do zapalenia narządu rodnego. W razie braku jajeczkowania stosuje się leki farmaceutyczne i hormonalne
Stany zapalne leczy się antybiotykami, kąpielami, borowinami i diatermiami.Trzeba podkreślić ważność profilaktycznego leczenia dziewcząt w okresie dojrzewania, by nie przeoczyć gruźlicy narządu rodnego.
Najczęstszym błędem popełnianym przez młode dziewczęta jest podjęcie zbyt wczesnego życia płciowego przed małżeństwem co naraża je na konieczność przerywania ciąży i uszkodzenia narządu rodnego. Jeżeli zdarzy się przerwanie ciąży, to od razu należy podjąć leczenie przeciw zakażeniu i prowadzić je przez dłuższy czas. Każda miesiączka może uaktywnić utajony jeszcze proces zapalny i w związku z tym należy leżeć przez pierwsze 2 dni każdej miesiączki.
Przed zawarciem związku małżeńskiego należy rozważyć:
- Wiek przyszłych małżonków; mężczyzna z różnych względów powinien być starszy.
- Obciążenia dziedziczne — w rodzinie nie powinno być dyspozycji do tych samych chorób.
- Unikanie kontaktów z osobnikami, którzy nie podobali się od początku lub których postępowanie jest rażące.
Narodowi i państwu zależy na zdrowych rodzinach, które dadzą życie i wychowają dzieci zdolne do uzyskania jak najwyższego poziomu w rozwoju, co w sumie podniesie ogólną zdolność całego narodu.
Fot. Pixabay.com
